Przetwarzanie danych statystycznych

Przetwarzanie danych statystycznych, ogół czynności związanych z przekształceniem danych statystycznych z postaci, w jakiej są one rejestrowane w sprawozdaniach lub w innych dokumentach statystycznych, na informację wynikową, mającą zazwyczaj formę zestawień lub tablic. Z uwagi na to, że badania statystyczne dotyczą zjawisk masowych p.d.s. jest z zasady procesem bardzo pracochłonnym. Jeśli wykonywane jest ręcznie, powoduje nadmierne wydłużenie czasu opracowania i publikacji wyników badań. Z tego względu do p.d.s. stosuje się od dawna różnorodne środki techniczne. Od kilku lat najważniejszą rolę w p.d.s. odgrywają elektroniczne maszyny cyfrowe (EMC). Po raz pierwszy EMC zostały zastosowane do p.d.s. w 1953 w Stanach Zjednoczonych, w Polsce natomiast w 1967. Obecnie większość badań statystycznych opracowuje się przy ich użyciu. W procesie p.d.s. w warunkach stosowania EMC wyróżnić można następujące czynności: 1. kontrola wstępna danych, 2. oznaczanie pojęć słownych symbolami, 3. przenoszenie danych z formularzy statystycznych na karty lub taśmy dziurkowane, 4. kontrola dziurkowania, 5. wprowadzanie danych do EMC z kart lub taśm dziurkowanych i zapis informacji na taśmach magnetycznych, 6. kontrola automatyczna danych odczytanych z taśmy magnetycznej, 7. grupowanie danych i wykonywanie potrzebnych obliczeń, 8. opracowanie zestawień wynikowych, 9. drukowanie zestawień Czynności wymienione w p. 1—4 są czynnościami przygotowawczymi i wykonywane są przeważnie ręcznie, natomiast pozostałe czynności — w sposób automatyczny za pomocą EMC. Dzięki zastosowaniu EMC pracochłonność czynności przygotowawczych można poważnie zmniejszyć przez wprowadzenie częściowej automatyzacji nadawania symboli oraz zastosowanie bardziej racjonalnego rozmieszczenia informacji na kartach dziurkowanych. W wielu krajach prowadzone są także prace doświadczalne zmierzające do ograniczenia pracy ręcznej związanej z przenoszeniem informacji podlegającej przetwarzaniu z formularzy statystycznych na karty lub taśmy dziurkowane. Osiąga się to przez stosowanie urządzeń do automatycznego odczytania informacji z formularzy i bezpośredniego jej wprowadzania do EMC. Pracochłonność pozostałych czynności wymienionych w p. 5—9 w ogólnym czasie przetwarzania na EMC kształtuje się w sposób następujący: wprowadzanie informacji do EMC i jej zapis na taśmach magnetycznych — 6%, kontrola automatyczna i uaktualnianie danych — 20%, porządkowanie i grupowanie danych — 36%, obliczanie i grupowanie tablic — 38%. Automatyzacja p.d.s. przy użyciu EMC wywiera poważny wpływ na rozwój badań statystycznych. Dzięki stosowaniu EMC dane statystyczne można poddawać szczegółowej kontroli, co pozwala uzyskać znacznie dokładniejszą informację wynikową. Maszyny elektroniczne pozwalają na stosowanie w opracowaniu wyników badań metod matematycznych, dzięki którym można uzyskać szereg dodatkowych wskaźników, ułatwiających prowadzenie analizy badanych zjawisk. Przechowywanie masowej informacji statystycznej na taśmach magnetycznych lub w innych rodzajach pamięci o dużej pojemności umożliwia gromadzenie indywidualnej, jednostkowej informacji o różnych obiektach statystycznych ze stosunkowo łatwym dostępem do tej informacji. Podobne zasoby informacji, zawierające wszechstronne dane o różnych obiektach badań statystycznych z różnych okresów i przechowywane w formie umożliwiającej łatwe korzystanie z tej informacji przez wszystkich zainteresowanych użytkowników, nazwano bankiem danych statystycznych. Duże znaczenie dla sprawnego przebiegu p.d.s. ma rzetelność informacji statystycznej. Przekazywanie do opracowania informacji błędnej, niekompletnej i niedokładnej poważnie komplikuje proces przetwarzania i może zaważyć na dokładności informacji wynikowej.