Saint-simonizm

Saint-simonizm, teoria rozwoju społecznego i organizacji społeczeństwa przyszłości, której twórcą był francuski socjalista utopijny C. H. Saint-Simon. Saint-Simon dostrzegał, że rozwój historyczny nie jest przypadkowy, że rządzą nim — podobnie jak światem przyrody — prawa obiektywne. Saint-Simon uważał, że kolejne etapy, przez które przechodzi społeczeństwo w swoim rozwoju, są koniecznymi szczeblami w procesie doskonalenia się ludzkości. Analizując współczesną mu epoką określa ją jako okres przejściowy między przeżytym już feudalizmem a rodzącym się nowym ustrojem, bardziej odpowiadającym potrzebom społecznym i nowym zdobyczom cywilizacji. Saint-Simon dostrzegał, że w gospodarce kapitalistycznej — zarówno w produkcji, jak i handlu — panuje anarchia prowadząca do marnotrawstwa gospodarczego, że społeczeństwo rozdarte jest na wrogie sobie klasy, między którymi toczy się ostra walka, że głównym celem współczesnego mu społeczeństwa jest zwiększenie bogactw klas posiadających a nie zapewnienie dobrobytu najszerszym masom narodu. Nowy rodzący się ustrój — industrializm — zapewni podstawowej klasie przemysłowej kierowniczą rolę, gdyż ci, którzy organizują proces produkcji i biorą w nim bezpośredni udział, powinni stać na czele społeczeństwa. W ustroju industrialnym praca będzie obowiązkiem wszystkich, społeczeństwo musi zapewnić wszystkim możność uzyskania pracy zgodnie z potrzebami społeczeństwa oraz zdolnościami i zamiłowaniami jednostki. Tylko praca i uzdolnienia decydują tu o pozycji jednostki w społeczeństwie i stanowią zasadniczą podstawę jej udziału w dochodzie narodowym. Saint-Simon pragnął zachować własność prywatną, ale chciał ograniczyć ją i podporządkować interesom społecznym; rozumiał, że zorganizowanie społeczeństwa jako stowarzyszenia ludzi pracy, a całej gospodarki jako wielkiego, jednolitego warsztatu produkcyjnego wymaga planowego kierowania produkcją i planowego wiązania z nią pracy naukowej i kulturalno-oświatowej. W przyszłym ustroju władza państwowa przekształci się z aparatu rządów politycznych nad ludźmi w aparat zarządzania rzeczami, kierowania procesem produkcji i podziału wytworzonych dóbr materialnych. Rewolucję Saint-Simon uważał za najbardziej radykalną drogę przemian społecznych, ale sądził, że należy jej unikać. Industrializm może zapanować drogą naturalnego rozwoju historycznego. Wystarczy, aby najbardziej wpływowe jednostki zrozumiały wyższość ustroju industrialnego i zechciały go stopniowo wprowadzić. Po śmierci Saint-Simona jego uczniowie propagowali nauki swojego mistrza i starali się je rozwijać dalej. W dalszym rozwoju s.-s. zatracił jednak postępowy charakter, nabrał cech raczej sekty religijnej głoszącej miłość bliźniego i solidaryzm społeczny.