Chłop

Chłop: 1. z punktu widzenia zawodowego — rolnik prowadzący wraz z rodziną indywidualne gospodarstwo chłopskie, nastawione na produkcję dla siebie oraz przeznaczające nadwyżki na sprzedaż; 2. z punktu widzenia ogólnospołecznego — członek klasy (warstwy) chłopskiej (w różnych formacjach społeczno-ekonomicznych niejednorodnej pod względem ekonomicznym; w okresie feudalizmu — wyrobnicy, zagrodnicy, chałupnicy, kmiecie; w kapitalizmie — biedota, średniacy, kułacy) charakteryzującej się wspólną kulturą, obyczajami i podobnymi kryteriami wartościowania, identycznym trybem życia podporządkowanym rytmowi gospodarstwa rolnego (w którym każdy ch. pracuje osobiście), podobnym charakterem pracy, zbliżonym poziomem życia i poziomem wykształcenia, wreszcie wspólnotą losów historycznych, która ukształtowała więź i świadomość klasy (warstwy) chłopskiej. Obecnie zachodzą istotne przemiany w środowisku chłopskim, dotyczące zarówno płaszczyzny zawodowej, jak i ogólnospołecznej. O złożoności problematyki chłopskiej, określanej niekiedy problemem przekształcania się ch. w zawodową grupę rolników stanowią: z jednej strony rozwój specjalizacji produkcji i podziału pracy oraz wzrost towarowości gospodarstw, z drugiej zaś wyrównywanie się sytuacji ekonomicznej ch. przy wzroście zróżnicowania pod względem wykształcenia i kultury, stylu życia i stopnia powiązań z innymi działami gospodarki narodowej, jak i zmienność roli całej klasy chłopskiej w społeczeństwie. Ch. jako grupa społeczna drobnych wytwórców rolnych, prowadzących samodzielne gospodarstwa oparte na pracy własnej i rodziny, uprawiających ziemię własnymi narzędziami, pojawili się w wyniku rozkładu wspólnoty pierwotnej. W różnych okresach historycznych i formacjach społeczno-ekonomicznych odgrywali różną rolę, stając się w feudalizmie jedną z podstawowych klas społeczeństwa. Począwszy od XVI w. losy chłopstwa jako klasy społecznej inaczej kształtowały się w Europie zachodniej i wschodniej. W zachodniej ustrój feudalny stopniowo obumierał, a szybki rozwój stosunków kapitalistycznych powodował wywłaszczanie ch. z ziemi, doprowadzając w Anglii, już w pierwszej połowie XIX w., do niemal całkowitej likwidacji klasy chłopskiej. W krajach położonych w Europie środkowej i wschodniej, które od XVI w. były głównym dostawcą zboża dla reszty Europy, zainteresowana w rozwoju folwarków szlachta narzuciła chłopom pańszczyznę, której wymiar w XVI i XVII w. stale rósł. Również wkroczenie kapitalizmu na wieś (tzw. pruska droga kapitalizmu w rolnictwie; dwie drogi rozwoju kapitalizmu w rolnictwie) nie prowadziło do likwidacji klasy chłopskiej, lecz przekształciło ją z klasy podstawowej w zróżnicowaną pod względem społecznym warstwę chłopską, powołując równocześnie do życia proletariat wiejski. Termin ,,ch.” nie zawsze występował. Przez długi okres, samodzielnego rolnika nazywano kmieciem lub włościaninem, stosując pojęcie „ch.” w znaczeniu pejoratywnym na określenie człowieka nieokrzesanego, wykonującego prymitywną pracę fizyczną. Dopiero ruch ludowy nadał temu pojęciu obecne znaczenie. Zadanie unowocześnienia i uprzemysłowienia gospodarki chłopskiej zostało podjęte w socjalistycznych krajach Europy. a jego realizacja przebiegała w różnych formach, przede wszystkim organizowania się ch. w spółdzielnie produkcyjne (chłopi-spółdzielcy). W Polsce istotną rolę odgrywa obecnie rozwój sektora państwowego oraz unowocześnianie zintegrowanych z państwem gospodarstw rodzinnych (chłopi-rolnicy). Szczególną rolę w dokonujących się przemianach odgrywa w tych krajach socjalistyczna industrializacja i regulująca rola państwa na rynku ekonomicznym. Są one czynnikami stwarzającymi możliwość stopniowego odpływu nadmiaru siły roboczej występującej w rolnictwie do innych działów gospodarki narodowej. Szczególnym przypadkiem częściowego odchodzenia z rolnictwa do innych działów produkcji jest ukształtowanie się grupy tzw. chłopów-robotników, którzy oprócz pracy na roli zatrudniani są poza gospodarstwem rolnym. Coraz liczniejszą grupę w rolnictwie krajów socjalistycznych stanowią pracownicy państwowych gospodarstw rolnych oraz pracownicy różnych rolniczych instytucji wiejskich.