Interwencjonizm
Interwencjonizm, polityka czynnego oddziaływania państwa kapitalistycznego na gospodarkę narodową; pierwotnie występował głównie w okresach wojen; od II wojny światowej stosowany jest w węższym lub szerszym zakresie we wszystkich państwach kapitalistycznych. Teoretyczne podstawy współczesnego i. — z punktu widzenia burżuazyjnej teorii ekonomicznej — stworzył J. M. Keynes. Podłożem i. są następujące tezy: 1. w warunkach znacznej koncentracji i wysokiego stopnia monopolizacji produkcji zasady laissez faire’yzmu utraciły swą aktualność; 2. układ sił społecznych, znaczny rozwój i wzrost znaczenia związków zawodowych oraz istnienie państw socjalistycznych stwarzają konieczność prowadzenia polityki tzw. pełnego zatrudnienia i czuwania nad kształtowaniem podziału dochodu narodowego; 3. zadania te może zrealizować jedynie państwo. W celu zapewnienia „pełnego zatrudnienia” państwo powinno podejmować działalność inwestycyjną, zwłaszcza w okresach słabnącej koniunktury. Zadaniem inwestycji państwowych jest przeciwdziałanie spadkowi popytu na dobra kapitałowe, wzrostowi bezrobocia i związanemu z tym obniżeniu popytu na artykuły konsumpcyjne. Jednocześnie dąży się do tego, aby inwestycje państwowe nie powodowały wzrostu podaży, co groziłoby dalszym zakłóceniem równowagi rynkowej. Dlatego są to inwestycje o charakterze nieprodukcyjnym (wszelkiego rodzaju roboty publiczne, budownictwo mieszkaniowe, zbrojenia). Jednym z objawów towarzyszących i. są tendencje inflacyjne (inflacja). Teoretycy i. są zwolennikami tzw. kontrolowanej inflacji. Najczęściej stosowanym źródłem finansowania posunięć interwencjonistycznych jest dług państwowy (dług publiczny). I. rozwinął się szczególnie podczas II wojny światowej. Spośród form i. stosowanych w zachodnioeuropejskich krajach kapitalistycznych należy wymienić: 1. dotacje państwowe na rzecz nierentownych gałęzi przemysłu lub ich nacjonalizacja; 2. ustalanie cen artykułów rolnych stwarzających dogodne warunki konkurencji dla rolnictwa rodzimego; 3. zamrażanie plac w celu zapewnienia rentowności i zdolności konkurencyjnej przemysłu, co ma szczególne znaczenie w warunkach integracji gospodarczej (np. we Francji); 4. — protekcjonizm celny; 5. próby oddziaływania na całą gospodarkę narodową przez politykę pieniężną i ustalanie wysokości stopy procentowej. Posunięcia interwencjonistyczne powodują redystrybucję dochodu narodowego na rzecz monopoli kapitalistycznych, przerzucają część wydatków związanych z rozbudową przemysłu i z konkurencją na rynku międzynarodowym na barki płatnika podatków i konsumenta. W krajach rozwijających się i. ma inny charakter niż w kapitalistycznych krajach wysoko rozwiniętych. Zapoczątkowanie szybkiego rozwoju gospodarczego w warunkach krajów słabiej rozwiniętych możliwe jest jedynie przez skupienie inicjatywy 1 decyzji gospodarczych w jednym ośrodku. Państwo opracowuje wieloletni program gospodarczy, dokonując wyboru między istniejącymi alternatywami rozwoju (np. rozwój rolnictwa, przemysłu lekkiego lub ciężkiego) i występuje jako główny gestor w ich realizacji. Wykonanie tych programów wymaga jednak przeprowadzenia gruntownych reform społecznych, przede wszystkim reformy rolnej, na co wskazuje zwłaszcza przykład Indii.
Najnowsze komentarze