Ekonomika konsumpcji

Ekonomika konsumpcji(spożycia), nauka o społeczno-ekonomicznych uwarunkowaniach, zależnościach oraz prawidłowościach zachodzących w sferze konsumpcji, określających rozwój potrzeb ludności i zachowanie się konsumenta w społecznym procesie konsumpcji. E.k. zajmuje się także wyznaczaniem społecznych celów i funkcji konsumpcji oraz doborem środków niezbędnych do ich realizacji. E.k. nie obejmuje zjawisk związanych z konsumpcją (spożyciem) produkcyjną, która stanowi integralną część procesu wytwarzania, ani z technologicznymi i fizjologicznymi aspektami’ konsumpcji, należącymi do zakresu badań towaroznawstwa i nauk biologicznych. W badaniach e.k. posługuje się metodami i środkami charakterystycznymi dla ekonomii politycznej i ekonomik szczegółowych. Do zakresu badań e.k. należy przede wszystkim określenie miejsca i funkcji konsumpcji w społecznym procesie reprodukcji, a zwłaszcza roli konsumpcji jako celu i warunku rozwoju gospodarki socjalistycznej. Stąd też wynika jej poważne zainteresowanie się nie tylko ekonomicznymi, ale i humanistycznymi treściami konsumpcji oraz organizacją tej sfery reprodukcji. Wykrywanie zależności i prawidłowości zachodzących w sferze konsumpcji związane jest z analizą rozwoju potrzeb ludności, zachowania się konsumenta w społecznym procesie konsumpcji, mechanizmu wyboru i podejmowania przez niego decyzji konsumpcyjnych. W warunkach gospodarki socjalistycznej potrzeby konsumenta zaspokajane są nie tylko na rynku i przez rynek. W tej sytuacji e.k. oprócz badania istniejących i przyszłych potrzeb zajmuje się również formami i sposobami ich zaspokojenia. Podstawową formę zaspokojenia potrzeb ludności w gospodarce socjalistycznej stanowi konsumpcja indywidualna, dokonywana z dochodów osobistych konsumentów (w głównej mierze pochodzących z pracy). Ważną jednak rolę w całym procesie zaspokojenia potrzeb odgrywa konsumpcja społeczna, tj. nieekwiwalentne (częściowo lub całkowicie nieodpłatne) świadczenia dóbr i usług na rzecz konsumenta, finansowane z funduszy centralnych, terenowych oraz funduszy zakładowych różnych instytucji. Ważnym zagadnieniem dla e.k. są rodzaje konsumpcji zarówno indywidualnej, jak i społecznej. Stąd też wypływa potrzeba przeprowadzania badań dotyczących zakresu, proporcji oraz roli konsumpcji naturalnej, towarowej i usług. Badania potrzeb ludności, mechanizm wyboru i podejmowania decyzji konsumpcyjnych, a także analiza form i rodzajów konsumpcji stanowią podstawę do ustalania programów kształtowania poziomu i struktury konsumpcji, zgodnych z preferencjami indywidualnymi i odpowiadających wymaganiom społecznym i założonemu poziomowi wzrostu gospodarczego. Integralnym elementem tego programu są środki i narzędzia jego realizacji. W ekonomii burżuazyjnej e.k. jest nauką o podejmowaniu przez jednostki konsumpcyjne (konsument, gospodarstwo domowe) decyzji dotyczących wyboru dóbr i usług zaspokajających indywidualne potrzeby w istniejących warunkach rynkowych. Nie interesuje się ona natomiast szerszymi, społeczno-ekonomicznymi zależnościami i związkami konsumpcji z innymi sferami gospodarki. Badanie zachowania się konsumentów i podejmowania przez nich decyzji, bez uwzględnienia kompleksowego ujęcia zagadnień związanych z konsumpcją niewątpliwie zuboża zakres i treść e.k. i może prowadzić do zniekształceń obrazu rzeczywistości. W Polsce e.k. jest dyscypliną naukową wykładaną na wydziałach handlu szkół ekonomicznych. E.k. stanowi podstawę rozwoju dyscyplin bardziej szczegółowych, jak ekonomika wyżywienia (bioekonomika), polityka konsumpcyjna, ekonomika gospodarstwa domowego, ekonomika usług.