Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Ubezpieczenia społeczne w Polsce, zapewnia: 1. pomoc leczniczą i położniczą oraz zasiłki w razie choroby i macierzyństwa (ubezpieczenie chorobowe); 2. zasiłki rodzinne na dzieci i współmałżonka (ubezpieczenie rodzinne); 3. emerytury, renty inwalidzkie i renty rodzinne (zaopatrzenie emerytalne); 4. świadczenia w razie wypadku przy pracy. U.s. w P. ma charakter bardziej zaopatrzeniowy niż ubezpieczeniowy. Wydatki na świadczenia pieniężne (emerytury, renty, zasiłki) pokrywane są ze składek opłacanych przez zakłady pracy i częściowo przez ubezpieczonych, zaś wydatki na świadczenia lecznicze pokrywane są z budżetu państwa. Państwo jest gwarantem przyznawanych świadczeń. Na rzecz ubezpieczeń społecznych zakłady pracy opłacają składkę ustaloną w procencie od wypłat z osobowego funduszu plac (uspołecznione 15,5%, państwowe i rolne 10%, nieuspołecznione na ogół 30%, składka jest niższa dla rzemiosła i gospodarstw domowych). Nie ma jednak prawnej zależności między opłacaniem składki a prawem do świadczeń, ponadto wysokość dochodów ze składek nie limituje wydatków na świadczenia. Do 1967 nie tworzono ze składek odrębnego funduszu ubezpieczeniowego; składki wpływały do budżetu państwa jako jego dochód i były raczej elementem kalkulacji kosztów działalności przedsiębiorstwa (rozrachunku gospodarczego) niż elementem systemu ubezpieczeniowego. Od 11 1968 uległo to częściowej zmianie: utworzono fundusz emerytalny, z którego pokrywa się wydatki na świadczenia emerytalne; dochody jego składają się ze składek zakładów pracy w wysokości 8,5% oraz ze składek płaconych przez pracowników w wysokości 3% podstawy wymiaru składki Fundusz emerytalny nie ma autonomii prawnej i jest administrowany przez państwo. U.s. w P. obejmuje wszystkich pracowników (niezależnie od charakteru stosunku pracy) i ich rodziny, chałupników, czy spółdzielni produkcyjnych i adwokatów zespołów adwokackich, odrębne u.s. w P. obejmuje rzemieślników i niektóre osoby samodzielnie zarobkujące. Pewne świadczenia emerytalne mogą otrzymać także gospodarujący samodzielnie rolnicy, pod warunkiem przekazania państwu swojej gospodarki. Od 1 1972 samodzielni rolnicy i ich domownicy uzyskali prawo do pomocy leczniczej na takich samych warunkach jak pracownicy. Uprawnienie do pełnego zakresu świadczeń ma w Polsce Ludowej ponad 70% ludności. U.s. w P. w stosunku do okresu międzywojennego zostało ujednolicone; w zasadzie wszyscy pracownicy umysłowi i fizyczni mają równe uprawnienia, z tym że niektóre ich kategorie (np. górnicy, kolejarze, wojsko, MO) korzystają z dodatkowych uprawnień ze względu na charakter wykonywanej pracy.