Nożyce cen

Nożyce cen, określenie rozpiętości między cenami różnych grup towarów; stosowane przede wszystkim w celu oznaczenia niekorzystnych dla rolnictwa stosunków między cenami artykułów nabywanych a cenami artykułów sprzedawanych (tj. głównie między towarami przemysłowymi a artykułami rolnymi). Stosunki te są najczęściej ujmowane w postaci wskaźników dynamiki cen artykułów nabywanych i sprzedawanych przez rolników. N.c. należą do podstawowych instrumentów wyzysku producentów rolnych przez kapitał monopolistyczny wytwarzający przemysłowe środki produkcji dla rolnictwa oraz przez kapitał działający w sferze obrotu artykułami rolnymi i środkami produkcji dla rolnictwa. W Polsce przykładem rozwierania się n.c. może być kapitalistyczny rynek rolny w okresie międzywojennym. W miarę upływu czasu od lat korzystnej koniunktury, relacje cen artykułów przemysłowych i artykułów rolnych kształtowały się coraz niekorzystniej dla rolnictwa; spadek cen artykułów rolnych wyraźnie wyprzedzał spadek cen artykułów przemysłowych. Indeks zmian cen w 1939 w stosunku do 1928 kształtował się następująco: artykuły przemysłowe 65; artykuły rolne 37. Oznacza to, że dla rolnika nabycie jednostki artykułu przemysłowego wiązało się z wydatkowaniem stale wzrastającej ilości produktu rolnego. Podobne tendencje zachodziły i zachodzą także w ekonomice współczesnych krajów kapitalistycznych. Odróżnia się dwa warianty n.c.: 1. niekorzystny dla rolników stosunek między artykułami sprzedawanymi a nabywanymi określa się mianem n.c. nr 1; 2. relacje między ceną uzyskiwaną przez producenta rolnego a ceną płaconą przez konsumenta (ceną detaliczną) za produkty żywnościowe określa się mianem n.c. nr 2. Drugi wariant n.c. Jest wskaźnikiem udziału producentów w cenie detalicznej artykułów rolnych. W krajach kapitalistycznych przejawia on stałą tendencję do spadku, wynikającą ze wzrostu udziału marży pośrednictwa w cenie detalicznej żywności i rozszerzania stopnia przerobu produktów rolnych przez gałęzie pozarolnicze. Stały wzrost marży pośrednictwa na rynku rolnym określa wzrost zysków monopoli działających na tym rynku; oznacza przechwytywanie przez nie korzyści wynikających ze zmniejszania kosztów produkcji w rolnictwie i przerzucania na producentów rolnych ciężaru obniżek cen produktów żywnościowych pojawiających się w związku z niską elastycznością popytu na żywność przy wysokim poziomie dochodów. Spadek cen płaconych producentom rolnym i zmniejszanie się ich udziału w cenie detalicznej żywności Jest podstawową przyczyną rozwierania się n.c. na niekorzyść rolnictwa w gospodarce kapitalistycznej. N.c. wpływają na proces reprodukcji społecznej i stosunki ekonomiczne między klasami. Państwo socjalistyczne ustalając i realizując politykę kształtowania cen produktów rolnych bierze pod uwagę określone, zdeterminowane warunkami rozwoju gospodarczego relacje w podziale dochodu narodowego. Na tej podstawie określany Jest poziom i struktura cen artykułów rolnych, poziom cen środków produkcji dla rolnictwa, poziom cen detalicznych żywności itp.