Artel rolny

Artel rolny, jedna z form zespołowego gospodarowania w rolnictwie ZSRR (kołchoz), która od 1930 stała się formą dominującą. Nazwa ta była właściwa dla manufakturowej fazy rozwoju ruchu kołchozowego w ZSRR. Pierwszy wzorcowy statut a.r. zatwierdzony został w 1930, a następnie w nieco zmienionej postaci został uchwalony w 1935 przez II Ogólnozwiązkowy Zjazd Kołchoźników-Przodowników. Statut ten stanowił podstawę prawną rozwoju kołchozów do końca 1969. Został zmieniony na III Zjeździe Kołchoźników. W nowym statucie nie występuje już określenie kołchozu jako a.r. Przyjęcie określenia „kołchoz” jako a.r. nawiązywało do tradycji zespołowego gospodarowania i zespołowej organizacji pracy w Rosji. Bezpośrednio po reformie 1861 (zniesienie poddaństwa) powstawały sporadycznie a.r. w celu prowadzenia zespołowego gospodarstwa na gruntach nadziałowych lub dzierżawnych. Większy liczebnie ich rozwój nastąpił pod koniec XIX w., a następnie po 1902. Również forma artelu występowała w Rosji poza rolnictwem jako sezonowe zrzeszenie robotników najemnych i rzemieślników do wykonania określonych prac. Od 1902 artele mogły ubiegać się na podstawie wydanej ustawy o nabycie osobowości prawnej, co spowodowało rozszerzenie tej formy zrzeszenia.