Zdolność produkcyjna

Zdolność produkcyjna (moc produkcyjna), możliwość wytworzenia w pewnym okresie określonej ilości produkcji. Zgodnie z obowiązującą metodologią z.p. jest to maksymalna ilość produkcji, którą można uzyskać na poszczególnych stanowiskach pracy, oddziałach i wydziałach oraz w całych zakładach i przedsiębiorstwach w optymalnych warunkach techniczno-organizacyjnych i ekonomicznych. Z.p. można też określać dla całych grup produkcji (np. tzw. branż w przemyśle), przy czym w tym przypadku opracowuje się ją jedynie dla najważniejszych wyrobów. Z.p. oblicza się dla okresów rocznych i Wieloletnich, a w niektórych przypadkach także dla kwartałów, miesięcy i dni. Z.p. wyraża się w takich samych jednostkach naturalnych, w jakich określa się program produkcji, tj. w tonach, metrach bieżących, jednostkach objętości czy też w jednostkach charakteryzujących cechy eksploatacyjne wyrobów (np. moc) lub w naturalnych Jednostkach asortymentu umownego. Prawidłowe określenie z.p. jest warunkiem zaplanowania najkorzystniejszej wielkości produkcji i jej struktury asortymentowej, umożliwia też określenie właściwych kierunków i form postępu techniczego oraz prowadzenie efektywnej polityki w zakresie rozmieszczania produkcji, działalności inwestycyjnej, zatrudnienia itp. o z.p. przedsiębiorstwa decydują środki i przedmioty pracy oraz ludzie. Przy obliczaniu z.p. uwzględnia się następujące czynniki: 1. liczbę zainstalowanych maszyn i urządzeń i ich charakterystykę techniczną, a także wielkość powierzchni produkcyjnej; 2. jakość stosowanych surowców, materiałów (kształt, wymiary, właściwości fizyczne i mechaniczne) i paliwa technologicznego; 3. technologię i organizację produkcji; 4. cechy produkowanych wyrobów (wymiary, kształt, pożądane właściwości). Znaczenie tych czynników nie jest jednakowe we wszystkich gałęziach i grupach przemysłu. Najczęściej jednak wśród czynników z.p. najważniejszą rolę odgrywają maszyny i aparaty, a szczególnie charakterystyka techniczna maszyn i urządzeń, decydująca o wydajności, oraz przyjęty czas pracy maszyn i aparatów. Przy obliczaniu z.p. bierze się pod uwagę tylko czynniki, które dają się mierzyć, przy czym normy charakteryzujące wpływ czynników powinny odpowiadać optymalnym warunkom techniczno-ekonomicznym. Oznacza to, że nie uwzględnia się strat i nieprawidłowości występujących w gospodarce środkami trwałymi, a więc wydajności niższej od tej, jaką należy uzyskać, i strat czasu pracy maszyn i urządzeń. Nie są też brane pod uwagę skutki niewłaściwej organizacji produkcji (jeśli to obniża wydajność maszyn) lub też konsekwencje źle dobranych materiałów i surowców. Z.p. obliczona przy założeniu optymalnego doboru i pełnego wykorzystania czynników nie zawsze może być aktualnie osiągalna. Ma to np. miejsce, gdy przedsiębiorstwo otrzymuje materiały o nieodpowiednich cechach lub gdy niekorzystna struktura parku maszynowego utrudnia jego pełne wykorzystanie. W tych warunkach plan produkcji będzie budowany na podstawie innych norm niż te, które stosuje się przy ustalaniu z.p. Z.p. oblicza się dla wszystkich jednostek produkcyjnych przedsiębiorstwa, jednak ustalając potencjał produkcyjny całego przedsiębiorstwa uwzględnia się tylko stanowiska produkcji podstawowej. Z.p. pozostałych odcinków powinna zapewnić prawidłową obsługę głównych procesów” produkcyjnych. Z.p. Jednostki złożonej z wielu różnorodnych ogniw”, realizujących poszczególne fazy procesu produkcyjnego, nie Jest zwykle w pełni zharmonizowana. W takim przypadku poziom z.p. określa odcinek (jeden lub więcej), będący głównym ogniwem, a więc ten, w którym mają miejsce podstawowe stadia procesu technologicznego (najhardziej pracochłonne i najbardziej złożone operacje), gdzie skupiona Jest znaczna część środków trwałych lub wykorzystuje się kosztowne, unikalne i trudno dostępne urządzenia. Taki sposób obliczania kieruje uwagę na odcinki decydujące o dalszym rozwoju produkcji. Przedmiotem szczególnej uwagi powinno być wykrycie —wąskich przekrojów, tj. odcinków o zbyt małej, w porównaniu z decydującym ogniwem, z.p. oraz usuwanie dysproporcji. Równolegle z obliczaniem z.p. ustala się stopień wykorzystania potencjału produkcyjnego przedsiębiorstwa i jego części składowych. W tym celu dzieli się planową lub osiągniętą produkcję przez z.p. Współczynnik wykorzystania z.p. Jest stosowany jako informacja przy opracowywaniu planu postępu technicznego i planu inwestycyjnego. Poprawa tego współczynnika może wiązać się także ze zmianami w asortymentowej strukturze produkcji lub w gospodarce materiałowej. Rezerwę z.p. stanowi jej część nie wykorzystywana, czyli różnica między, wielkościami przyjętymi do obliczania z.p. a aktualnie osiąganymi w przedsiębiorstwie. Ze względu na charakter rezerw i sposoby ich wykorzystywania rozróżnia się intensywne rezerwy z.p., związane ze skróceniem czasu pracy maszyn potrzebnego na wytworzenie jednostki wyrobu, i ekstensywne rezerwy z.p., związane z możliwością zwiększenia czasu pracy maszyn i urządzeń oraz obciążenia powierzchni produkcyjnej.