Materialno-techniczna baza socjalizmu
Materialno-techniczna baza socjalizmu, określają ją: 1. zasoby i warunki naturalne produkcji, a więc istniejąca baza surowcowa, paliwowo-energetyczna, właściwości gleby, warunki geograficzne, klimat; 2. stopień wykorzystania istniejących zasobów naturalnych; 1. rodzaj zastosowanych surowców, materiałów, metody ich obróbki, wzbogacania i technologia ich przetwarzania; 2. poziom i zakres zastosowania odpowiednio sprawnych środków pracy, zwłaszcza maszyn i urządzeń; 5. poziom postępu technicznego we wszystkich jego zastosowaniach (mechanizacja, automatyzacja, chemizacja, zastosowanie nowych źródeł energii, w tym również postępowych metod produkcji i zarządzania); 6. stan oraz tempo rozwoju nauki i techniki, jak i stopień ich wykorzystania w praktyce; 7. stopień kwalifikacji kadr, poziom opanowania techniki przez pracujących, a więc kulturę techniczno- -ekonomiczną społeczeństwa; 8. poziom organizacji procesu produkcji i zarządzania; 9. poziom rozwoju ekonomiki, a zwłaszcza wykorzystania racjonalnych metod gospodarowania. B.m.-t. określa, czym i jak się produkuje oraz gospodaruje, co stanowi najważniejszą przesłankę, decydującą o wyższości danej formacji i stopniu realizacji jej celów. Kraje obozu socjalizmu odziedziczyły słabo rozwiniętą b.m.-t. o niewłaściwej strukturze, co w pierwszym etapie ich rozwoju zmusza do jej unowocześniania i przekształcania w celu stworzenia warunków do szybkiego wzrostu i zlikwidowania sprzeczności między postępowymi stosunkami produkcji a zacofaną bazą techniczną. Formy przekształcania i kierunki rozwoju b.m.-t. mogą być w każdym państwie różne, zależą zarówno od stanu przejętych sił wytwórczych, jak i możliwości rozwoju określonych gałęzi oraz branż, a także zakresu współpracy krajów obozu socjalizmu. Tendencja do pogłębiania się międzynarodowego podziału pracy krajów socjalistycznych pozwala na szybszy rozwój b.m.-t. tych krajów oraz tworzy określoną b.m.-t. całego obozu socjalizmu, stanowiącą Jego nie tylko gospodarczą siłę. Planowa gospodarka umożliwia realizację harmonijnego rozwoju b.m.-t. skierowanego na osiąganie najwyższego poziomu naukowo-technicznego. Mimo że każde państwo dobiera najbardziej efektywne metody i formy rozwoju b.m.-t., jednak podstawowe znaczenie ma rozwój produkcji maszyn. „Jedyną — pisze Lenin — materialną bazą socjalizmu może być wielki przemysł maszynowy, zdolny do zreorganizowania również rolnictwa”. Przemysł ten wyposaża wszystkie gałęzie gospodarki w nowoczesne środki produkcji i decyduje o postępie technicznym produkcji. Coraz większą rolę w rozwoju b.m.-t. odgrywa także przemysł precyzyjny i elektroniczny. W wyniku przekształceń b.m.-t. dokonały się też zmiany w strukturze produkcji gospodarki narodowej; zmienił się stosunek między produkcją przemysłową a rolniczą. Udział przemysłu w produkcji przekroczył w Polsce 70% wobec 47,4% w 1937. Zmiany ustrojowe spowodowały, że stosunki produkcyjne sprzyjają także rozwojowi tej bazy. Wzrost kwalifikacji klasy robotniczej zapewnia jednocześnie odpowiednie wykorzystanie coraz doskonalszych narzędzi pracy.
