Socjalizm

Socjalizm (łac. socius — towarzysz; socialis — społeczny, towarzyski), ustrój społeczno-polityczny pojawiający się w rozwoju historycznym jako rezultat rozwiązania sprzeczności właściwych kapitalizmowi. Powstanie s. jest zawsze rezultatem rewolucyjnego przekształcenia kapitalistycznej własności środków produkcji w społeczną własność ogólnonarodową, której występowanie jest najbardziej charakterystyczną cechą s. Społeczna, socjalistyczna własność środków produkcji powstaje jako rezultat walk klasowych proletariatu, przeradzających się często w wojnę domową lub zbrojne walki z burżuazją. Rozszerzanie się obozu państw socjalistycznych, ich rosnąca potęga gospodarcza i militarna oraz wzrastająca rola w polityce światowej pozwala przypuszczać, że zbliża się epoka, w której burżuazja będzie skłonna ustępować ze swoich pozycji. Narastają bowiem zarówno sprzeczności wewnętrzne, jak i słabnie międzynarodowa rola burżuazji. Niezależnie jednak od form, powstanie s. było zawsze i będzie rezultatem walki klasowej proletariatu z burżuazją, w której zwycięża klasa robotnicza. W walce tej klasa robotnicza znajduje sojuszników, głównie wśród mas pracującego chłopstwa, a także innych klas i warstw społeczeństwa kapitalistycznego. Zdobycie władzy przez klasę robotniczą oznacza rewolucyjną zmianę charakteru państwa, które po raz pierwszy w historii staje się narzędziem uciskanych (większości) skierowanym przeciw uciskającym (mniejszości). W miejsce państwa dyktatury burżuazji powstaje państwo dyktatury proletariatu. W przemianie tej wyraża się najgłębszy demokratyzm państwa socjalistycznego. Klasa robotnicza jest najbardziej uciskaną klasą społeczeństwa kapitalistycznego i dlatego jej wyzwolenie jest równoznaczne z wyzwoleniem wszystkich wyzyskiwanych, a jej interesy są zbieżne z interesami ogółu ludzi pracy. Dotychczas s. zwyciężał głównie w krajach o stosunkowo niskim lub średnim poziomie rozwoju sił wytwórczych. Nie podważa to jednak tezy, iż s. jest nieuchronną konsekwencją nasilania się podstawowej sprzeczności kapitalizmu między społecznym charakterem sil wytwórczych a prywatnym charakterem własności kapitalistycznej. Kapitalizm stworzył bowiem światowy system gospodarki, w którym narody mniej rozwinięte stają się przedmiotem wyzysku ze strony krajów gospodarczo wyżej rozwiniętych. Sprzeczności kapitalizmu ujawniają się więc w tych krajach ze szczególną siłą, a rodzima burżuazja jest w nich słaba i niedoświadczona. Dlatego kraje te stają się najsłabszymi ogniwami systemu gospodarki kapitalistycznej. Są to z reguły kraje o licznej klasie drobnych pracujących chłopów, którzy stają się w nich głównymi sojusznikami proletariatu w rewolucji. S. jako ustrój społeczno-ekonomiczny charakteryzuje się nie tylko dominującą rolą społecznej socjalistycznej własności ogólnonarodowej. Powstanie socjalistycznych stosunków produkcji, których ta własność jest tylko najogólniejszym wyrazem oznacza, że produkcja nie jest Już więcej podporządkowana zasadzie osiągania maksymalnego zysku. Społeczny charakter własności socjalistycznej wyraża się przede wszystkim w podporządkowaniu produkcji zasadzie jak najlepszego zaspokojenia potrzeb materialnych i kulturalnych społeczeństwa. Zespalając społeczeństwo w Jednolicie kierowaną całość powstanie społecznej własności środków produkcji pozwala na poznanie i wykorzystanie praw ekonomicznych w interesie społeczeństwa, w przeciwieństwie do kapitalizmu, w którym człowiek podporządkowany był ich żywiołowemu działaniu. Cechą s. jest więc świadome kierowanie procesami ekonomicznymi i społecznymi oparte na poznaniu obiektywnych konieczności rozwoju społecznego. Wyraża się ono w planowaniu gospodarki narodowej, stanowiącym podstawę planowania rozwoju społecznego. S. zatem otwiera nową erę świadomego kształtowania rozwoju ludzkości. Zniesienie wyzysku człowieka przez człowieka i osiągnięty poziom rozwoju sil wytwórczych powoduje, że każdy członek tego społeczeństwa ma w ogólnym nowo wytworzonym produkcie społecznym swój udział proporcjonalny do włożonej pracy. Podziałowi wg pracy ulega nowo wytworzony produkt społeczny po potrąceniu nakładów niezbędnych do rozszerzenia produkcji, po pokryciu świadczeń związanych z nauką i oświatą, zdrowiem, obroną kraju itp.