Kosztów normatywnych rachunek

Kosztów normatywnych rachunek, system kształtowania, ewidencji i kalkulacji kosztów produkcji, głównie masowej i seryjnej; polega na podziale kosztów rzeczywistych na część odpowiadającą normom, czyli na tzw. koszty normatywne, oraz na tzw. odchylenia [bieżąco i (lub) okresowo wykrywane różnice między kosztami normatywnymi a rzeczywistymi) ustalane wg rodzaju, przyczyny i miejsca ich powstania, osób za nie odpowiedzialnych i związku z wytworzeniem danego produktu. Koszty normatywne poszczególnych wyrobów, stanowiące wzorzec racjonalnych kosztów w danych warunkach techniczno-organizacyjnych, ustala się przed podjęciem produkcji tych wyrobów. Koszty normatywne bezpośrednie określa się na podstawie danych dotyczących konstrukcji (receptury) i aktualnej technologii produkcji wyrobu i jego części składowych, organizacji produkcji i wyposażenia technicznego, bieżących norm zużycia materiałów, paliwa, energii, czasu pracy itp. oraz obowiązujących cen, taryf i stawek płac. Koszty normatywne pośrednie ustala się za pomocą odpowiednich, stanowiących pułap tych kosztów, preliminarzy. Koszty normatywne są okresowo zmieniane w miarę, jak następują trwałe zmiany konstrukcji (receptury), technologii, norm, organizacji produkcji i zarządzania oraz cen, taryf i płac. Odchylenia od kosztów normatywnych, np. przekroczenia, sygnalizują: w zakresie kosztów bezpośrednich — nadmierne zużycie (materiałów, czasu pracy), zakup po wyższych cenach bądź wyższą płacę za jednostkę produktu (np. na skutek akordu progresywnego), stosowanie materiałów zastępczych lub przejściowe zmiany procesów technologicznych, powstanie braków itp., a w zakresie kosztów pośrednich — przekroczenia w stosunku do preliminarza oraz zmiany wielkości produkcji. Stosowanie r.k.n. polepsza jakość i upraszcza technikę kalkulacji (wzrasta ilość produktów indywidualnie kalkulowanych, rozszerza się zakres kosztów bezpośrednich i dokładność doliczania kosztów pośrednich); dzięki ścisłemu powiązaniu kosztów z normami r.lc.n. informuje, w jakim stopniu służby zajmujące się przygotowaniem produkcji zabezpieczyły wykonanie zadań w zakresie kosztów (stosunek kosztów normatywnych do planowanych) i wprowadziły postęp na tym odcinku (zmiany kosztów normatywnych); system sygnalizowania i akceptowania odchyleń od normatywnych kosztów bezpośrednich zapewnia bieżącą, a jednocześnie wszechstronną analizę tych odchyleń oraz pełne rozeznanie przekroczeń, tym samym zaś umożliwia świadome i operatywne kształtowanie kosztów; preliminowanie kosztów pośrednich i analiza odchyleń od preliminarza wpływają na racjonalne kształtowanie się ich poziomu i wprowadzają dyscyplinę na tym odcinku działalności. Warunkiem stosowania r.k.n. jest m. in. opracowanie kosztów normatywnych i preliminarzy oraz ich bieżące aktualizowanie, wystawianie dokumentacji produkcyjnej zgodnej z obowiązującymi normami, prawidłowa organizacja produkcji, pozwalająca na szybkie wykrywanie i jednoznaczne określenie wszelkich odchyleń od kosztów normatywnych.