Region ekonomiczny

Region ekonomiczny (gospodarczy), podstawowe pojęcie geografii ekonomicznej, używane również w ekonomii politycznej, socjologii oraz w planowaniu gospodarczym i przestrzennym; definicja r.e. stanowi często przedmiot ostrych sporów. Wśród geografów występują dwa odmienne stanowiska. Jedni, głównie marksistowscy, stoją na gruncie tzw. obiektywnego istnienia r.e.; jest on w ich ujęciu częścią rzeczywistości badanej przez naukę. Definicje zawierające kryteria wyodrębnienia r.e. znacznie różnią się między sobą; do ważniejszych należą: 1. przestrzenny kompleks produkcyjny o profilu wynikającym ze społecznego i terytorialnego podziału pracy; 2. kompleks produkcyjny cechujący się własną bazą surowcową i energetyczną; 3. obszar o względnym zbilansowaniu produkcji i konsumpcji; 4. kompleks produkcyjno-usługowy; 5. przestrzenne ugrupowanie społeczno-ekonomiczne, przede wszystkim produkcyjne, rozwijające się w czasie oraz znajdujące trwałe odbicie w formach zagospodarowania określonego obszaru. Drugie stanowisko, rozpowszechnione zwłaszcza wśród geografów amerykańskich, traktuje r.e. jako abstrakcyjne pojęcie i konstrukcję analityczną umożliwiającą geograficzne badania rozmieszczenia zjawisk; jest ono wyrazem swoistego agnostycyzmu wobec rzeczywistości i prowadzi do subiektywizmu badawczego, w tym ujęciu bowiem region i kryteria jego wydzielania zależą od celów i zamiarów prowadzonego badania. W krajach socjalistycznych, zwłaszcza w Związku Radzieckim (kraju bardzo rozległym, silnie zróżnicowanym geograficznie), zagadnienie r.e. odgrywa dużą rolę w planowaniu gospodarczym. Sprawę regionalizacji ekonomicznej ZSRR podjął po raz pierwszy w 1918 Lenin. Ponieważ w gospodarce socjalistycznej społeczeństwo jest głównym podmiotem gospodarującym, terytorialna organizacja społeczeństwa i władzy ludowej nabiera dla gospodarki narodowej zasadniczego znaczenia i musi być ustalana również z ekonomicznego punktu widzenia. Powoduje to konieczność określenia r.e. dla potrzeb administracyjnych (regiony ekonomiczno-administracyjne). W procesie planowania można wyróżnić regiony planowania (dla których sporządzone są plany) oraz regiony planowane (których powstanie jest celem planowania).