Agrarna polityka

Agrarna polityka: 1. stosowany w praktyce system oddziaływania państwa oraz organizacji społecznych i politycznych na rozwój rolnictwa, na kształtowanie się struktury gospodarki rolnej i sytuację bytową ludności rolniczej; 2. dyscyplina wiedzy społeczno-ekonomicznej o rolnictwie i wsi, której przedmiotem Jest określanie celów i środków praktycznego stosowania p.a. oraz badanie skutków ich stosowania. Tak rozumiana p.a. stanowi teoretyczną podstawę oddziaływania państwa na rolnictwo 1 wieś. Zasadnicze cele w oddziaływaniu p.a. na rozwój rolnictwa sprowadzają się do kształtowania pożądanego społecznie poziomu sił wytwórczych w rolnictwie oraz odpowiedniego w związku z tym kierunku i tempa dynamiki produkcji rolnej. W oddziaływaniu tym chodzi najczęściej o popieranie postępu w gospodarce rolnej. W szczególnych przypadkach państwo może również stosować środki hamujące rozwój produkcji, podejmowane są one np. w niektórych państwach kapitalistycznych w celu niedopuszczenia do względnej nadprodukcji artykułów rolnych. Cele związane z oddziaływaniem na rolnictwo osiągane są za pośrednictwem zespołu środków p.a., z których najważniejsze należy zaliczyć do takich grup, Jak: ekonomiczne (ceny produktów rolnych i ceny środków produkcji dla rolnictwa, premie za Jakość produktów, kredyty rolne itp.), adminl- stracyjno-prawne, organizacyjne, oświatowe i techniczne. W posługiwaniu się nimi musi być zachowana zasada ich zgodności’z celami p.a., zasada ich wewnętrznej harmonii oraz hierarchii. W przypadku naruszenia którejkolwiek z zasad, skuteczność oddziaływania na rolnictwo znacznie maleje, a także może przynieść negatywne skutki. Bogatą historię ma p.a. w regulowaniu stosunków społeczno-ekonomicznych w rolnictwie, a zwłaszcza w oddziaływaniu na stosunki własności ziemi i jej użytkowania. Ta sfera p.a. nosi wybitnie klasowy charakter, bowiem regulowanie stosunków produkcji w rolnictwie’ odbywało się i odbywa się zawsze w imię interesów określonych klas społecznych. We współczesnych, rozwiniętych krajach kapitalistycznych państwo popiera np. procesy rugowania z rolnictwa gospodarstw mniejszych 1 tworzenie Ich kosztem dużych gospodarstw rodzinnych. W państwach socjalistycznych celem p.a. Jest popieranie 1 tworzenie dużych socjalistycznych przedsiębiorstw rolnych. Przestrzegając zasady dobrowolności, państwa socjalistyczne stosują wiele środków mających na celu ułatwienie powstawania i umacniania socjalistycznych przedsiębiorstw rolnych. W Polsce Ludowej oddziaływanie na rozwój rolnictwa i układ stosunków społeczno-ekonomicznych na wsi łączą się w Jedną Integralną całość. Znajduje to wyraz w podstawowej zasadzie p.a. — kojarzeniu wzrostu produkcji rolnej ze stopniową społeczną przebudową rolnictwa. Zgodnie z tą zasadą państwo stwarza korzystne warunki rozwoju produkcji rolnej we wszystkich sektorach, grupach gospodarstw 1 rejonach kraju. Jednocześnie Jednak popiera ono socjalistyczną przebudowę rolnictwa, co wpływa stopniowo na przekształcenie gospodarki chłopskiej. Ważne miejsce w systemie p.a. zajmuje kształtowanie sytuacji bytowej ludności rolniczej. Celem p.a. dotyczącej tego zagadnienia Jest stopniowa likwidacja różnic w poziomie życia ludności rolniczej i pozarolniczej. Najważniejsze miejsce w osiąganiu tego celu ma polityka związana z podziałem dochodu narodowego między miasto a wieś. w tej dziedzinie obowiązuje od wielu lat zasada równomiernego wzrostu dochodów ludności rolniczej i nierolniczej. Zapewnienie odpowiedniej dynamiki wzrostu dochodów ludności rolniczej wpływa ponadto w poważnym stopniu na pobudzanie wzrostu produkcji rolnej. Środkami wiodącymi do podnoszenia dochodów są głównie wzrost produkcji rolnej oraz polityka cen rolnych. W miarę wzrostu powiązań rolnictwa z innymi działami gospodarki rozszerza się zasięg oddziaływania p.a. Przedmiotem tego oddziaływania staje się w pewnym stopniu przemysł rolno-spożywczy, gałęzie przemysłu produkujące środki produkcji dla rolnictwa, sfera handlu i produkcyjnej obsługi rolnictwa itp. Przy tak rozszerzonym ujęciu zadań p.a., przekształca się w istocie rzeczy w politykę żywnościową. Zadania p.a. ulegają także modyfikacji w związku ze wzrostem współpracy międzynarodowej w dziedzinie rolnictwa. Warunkiem wypełnienia zadań p.a. jest jej elastyczność. Wymaga ona bowiem ciągłego dostosowywania do zmieniających się warunków w rolnictwie. Dotyczy to celów, zasad, a zwłaszcza środków p.a. Podejmowane próby dostosowania p.a. do warunków, zadecydowały o tym, że można wyodrębnić kilka jej etapów. Pierwszy z nich obejmuje lata 1944—49, w których cele p.a. sprowadzały się głównie do przeprowadzenia reformy rolnej 1 osadnictwa na ziemiach odzyskanych oraz odbudowy rolnictwa ze zniszczeń wojennych. Następny etap, obejmujący lata 1949—56, jest okresem forsownej industrializacji kraju, dużych obciążeń rolnictwa na rzecz rozwoju gospodarczego i intensywnej społecznej przebudowy rolnictwa. Trzeci etap p.a., przypadający na okres 1956—70 charakteryzuje się wzrostem roli środków ekonomicznego oddziaływania na rolnictwo, wzrostem nakładów na ten dział gospodarki, zmniejszeniem obciążeń wsi na rzecz państwa oraz pełnym przywróceniem zasad dobrowolności przy tworzeniu spółdzielni produkcyjnych. Zmiany, jakie wprowadzono do p.a. w tym okresie, były tak zasadnicze w porównaniu z etapem poprzednim, że politykę lat 1956—70 nazwano nową polityką rolną. Istotne znaczenie mają zmiany wprowadzone do p.a. w myśl wytycznych Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL w sprawie zadań rolnictwa w latach 1971—75 z IV1971. Wytyczne te określiły produkcyjne zadania rolnictwa na najbliższe lata oraz środki ich realizacji. Stały się one punktem wyjścia do podjęcia wielu decyzji usprawniających oddziaływanie na rozwój rolnictwa 1 panujące stosunki społeczne na wsi. Najistotniejsze wśród nich to decyzje o zniesieniu obowiązkowych dostaw produktów rolnych, reforma systemu podatku gruntowego, polegająca na zmniejszaniu progresji, ustawowe zabezpieczenie ochrony użytków rolnych, liberalizacja obrotu gruntami rolnymi oraz uregulowanie stosunków własnościowych gospodarstw chłopskich i podniesienie rangi społeczno-gospodarczej samorządu rolniczego.